مقام بشر و قلب مومن
محمدامین مروتی
مولانا در دفتر اول به موضوع مقام بشر و قلب مومن می پردازد و می گوید خداوند در قالب محدود بشر، همه علوم همة کتابها و ارواح –یعنی علم الاسماء- را نهاد[1] :
۲۶۶۰ در سه گَز قالَب که دادَش، وانِمود[2] هرچه در اَلْواح[3] و در اَرْواح بود
۲۶۶۱ تا اَبَد هرچه بُوَد او پیشْ پیش دَرس کرد از عَلَّمَ الْاَسْماء خویش
حتی فرشتگان از برکت تقدیس و سجده آدم ، که مقامشان بالاتر رفت تا جایی که وسعت و پهناوری آسمان ها نسبت به گشایش و انبساطی که از سجدة آدم یافتند، کوچک بود:
۲۶۶۲ تا مَلَک بی‌خود شُد از تَدریسِ او قُدسِ دیگر یافت از تَقْدیسِ او
۲۶۶۳ آن گُشادیشان کَز آدم رو نِمود در گُشادِ آسْمان‌هاشان نبود
۲۶۶۴ در فَراخیْ عَرصۀ آن پاکْ جان تَنگ آمد عَرصۀ هفت آسْمان
به همین علت در حدیث قدسی داریم که خدا فرمود: " لَا یَسَعُنِی أرْضِی وَلاسَمائِی وَلکِن یَسَعُنِی قَلْبُ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ." یعنی من در آسمانها و زمین پهناور نمی گنجم ولی در قلب بنده مومن می گنجم:
۲۶۶۵ گفت پیغامبر که حَق فرموده است من نگُنجَم هیچ در بالا و پَست
۲۶۶۶ در زمین و آسْمان و عَرش[4] نیز من نگُنْجَم، این یَقین دان ای عزیز
۲۶۶۷ در دلِ مؤمن بِگُنجَم ای عَجَب گَر مرا جویی، دَران دل‌ها طَلَب
۲۶۶۸ گفت اُدْخُل فی عِبادی تَلْتَقی جَنَّةً مِنْ رُؤْیَتی یا مُتَّقی[5]
عرش وقتی وسعت قلب مومن را دید، از جا رفت یعنی شوکه شد. چرا که وسعت عرش صوری است و وسعت قلب معنوی:
۲۶۶۹ عَرش با آن نورِ با پَهْنایِ خویش چون بِدید آن را، بِرَفت از جایِ خویش
۲۶۷۰ خود بزرگیْ عَرش باشد بَسْ مَدید لیکْ صورت کیست، چون مَعنی رَسید؟
[1] پیداست که این علم نوعی قابلیت و استعداد است و لزوما فعلیت نمی یابد. بنی بشر علی الاصول قادر به درک و شناخت عالم است. قابلیتی که سایر موجودات ندارند.
[2] وانمود: نشان داد. آشکار نمود.
[3] الواح: کتاب ها. نوشته ها.
[4] عرش در فلک بطلمیوسی، آسمان نهم یا فلک الافلاک است که زمین و ماه و خورشید و پنج سیاره را در برگرفته است. در قرآن به معنی محل استقرار خداست: الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى(سوره طه.آیه 5)
[5] معنی بیت این است که ای انسان متقی! در زمرة بندگانم وارد شو تا از مشاهده و دیدارم بهشت را دریابی. این معنا برگرفته از آیات 27 تا 30 سوره فجراست ولی عین آن ها نیست:
يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ :اي انسانِ آسوده خاطر ! ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً : به سوي پروردگارت بازگرد ، در حالي كه تو خوشنودي ، و مورد خوشنودی (خدایی) . فَادْخُلِي فِي عِبَادِي : به ميان بندگانم درآي. وَادْخُلِي جَنَّتِي :و به بهشت من داخل شو.
,مومن ,وسعت ,زمین ,عَرش , منبع
درباره این سایت